Aldanisi, insanligin trajik bir hakikati olarak sunan el-Kesf vet-Tebyn f Surril-Halki Ecman, gururunaldanisin arkasindaki aldanma hikayelerini cesitli tasvirlerle ortaya koyuyor. Bu anlamda Tüm Insanlarin Aldanisinin Kesif ve Beyani olan bu kitapta Gazzal; insanlarin, arzularini tatmin yönündeki tabii temayüllerine uymalarindan cok, bunlarin üzerini örten bazi erdemler vasitasiyla kendilerini kandirmalariyla ilgileniyor. Bu yüzden de kitapta, aldanisin elinden neredeyse kimsenin kurtulamadigini görmek hic sasirtici degildir. Gazzalnin asil gündemi ise aldanmamis gibi görünen, toplumda itibar gören ve rol model kabul edilen siniflarin gizli aldanisiyla ilgilidir ki kitabin muhtevasinin büyük kismi buna ayrilmistir. Gazzalnin aldandiklarini iddia ettigi ve aldanis hikayelerini genis bicimde resmettigi, cesitli gerekcelerle temellendirdigi gruplar, kitapta dört sinifta toplaniyor alimler, abidler, zenginler ve sfler. Günümüzde din yönelislerin özellikle sosyal organizasyonlar ölcegindeki büyük tecrübesini göz önünde bulundurdugumuzda, kitabin hala güncelligini korudugunu görmemek mümkün degildir.
